Niedziela, 23.01.2011, godzina 9.15

Mam wrażenie, jakbym wróciła z innego świata, z innej planety, w której zatrzymał się czas...
Minuty, godziny, dni w innym wymiarze.
Trudno mi się przestawić. Bardzo trudno.
Spróbuję opisać.
Chciałabym zapamiętać każdą chwilę. Były bezcenne.
I chciałabym też zatrzymać i umieć zastosować wszystkie świeżo nabyte umiejętności.
Bo wróciłam właśnie z warsztatów z opieki paliatywnej...

Czwartek, 20.01.2011

Dojeżdżamy na miejsce około 20.00, witam się z teściową i męża bratem, biegnę do umierającego.
Podczas trzech dni naszej nieobecności ból bardzo się nasilił. Chory ma twarz napiętą i ściągniętą. Po chwili okazuje się, że nie jest już w stanie niczego przełknąć, a trzeba wziąć tramal, w kroplach... Czas płynie, ból staje się nie do zniesienia. Na półce stoi wprawdzie ten sam lek w ampułkach, ale jest już około 22.00, nie ma komu zrobić zastrzyku. Jest nas czwórka - dwóch synów, żona i ja - synowa...  Najbliżsi nie chcą słyszeć o podaniu leku, boją się zaszkodzić choremu. Jakby nie mieli świadomości, że jemu już zaszkodzić nie można. Nagle przypominam sobie, jak moja mama z obawy przed bankructwem nauczyła się kiedyś robić ojcu zastrzyki. Trzy razy dziennie. Często na to patrzyłam. Odtwarzam w myślach wszystkie czynności i mówię, że zrobię, ja zrobię, ja umiem! Pozostali patrzą z nieufnością i niedowierzaniem. Biorę strzykawkę, igłę, nabieram tramal, odpowietrzam, okazuje się, że jest wkłucie podskórne - zrobić taki zastrzyk to żaden problem! Podaję lek, zdestabilizowany bólowo chory wycisza się dopiero po drugiej dawce, po następnych czterech godzinach. Dostaję nominację na siostrę oddziałową - odtąd już ja będę pilnować czterogodzinnych odstępów, podawać i zapisywać dawki. Już nikt nie mówi, że nie trzeba, że po co pompować w człowieka tyle chemii...
W połowie nocy schodzę z dyżuru, zastępujemy się nawzajem, cały czas przy chorym ktoś czuwa, trzymamy za rękę, poprawiamy poduszki, zwilżamy wargi. Słyszy nas. Rozumie. Tylko ciało już go nie słucha i nie może niczego przekazać...

Piątek, 21.01.2011

Moje zadanie to czuwanie przy chorym. Chłopaki jeżdżą na zakupy, załatwiają sprawy, teściowa chętnie zajmuje się kuchnią, gotuje obiad, wychodzi z domu. Tygodniami była zupełnie sama, na własne zresztą życzenie, taka samosia. Widać, że czuje ulgę, kiedy trzy dorosłe osoby zdejmują z niej brzemię absolutnej odpowiedzialności.
Czuwam więc, siedzę godzinami, dobrze mi tam... Cicho pracuje pompa od materaca przeciwodleżynowego, sączy się przyciemnione światło, ja z latarką naczółkową uczę się rzędów skróconych jednocześnie mając baczenie na każdy oddech i gest chorego. Jest tak... tak zwyczajnie. Chory zdaje się wchodzić w agonię, około 14.00 przyjeżdża lekarz z hospicjum domowego i to potwierdza. Mówi, że to już nie będzie długo. Samowolnie, bez konsultacji z rodziną grzecznie upominam się o większe dawki tramalu i o morfinę, która ciągle jeszcze budzi w teściowej lęk. Lekarz wypisuje natychmiast, wypisuje na zapas, wypisuje jeszcze haloperidol w ampułkach, oddycham z ulgą, teraz już jest wszystko, co potrzebne. Kiedy lekarz wychodzi wyganiam chłopaków w miasto - jest piątkowy wieczór, mają jechać i nie wracać bez leków. Przezywają mnie Fidel Castro, że niby dyktator, ale posłusznie objeżdżają pół Wrocławia i wracają z łupem. Biorę kolejną nockę, przynajmniej jej początek, jestem już bardzo zmęczona. Część dyżuru spędzam z teściową, rozmawiamy - rozmawiamy... Robi mężowi toaletę i idzie spać, śpi jak zając ale śpi. O 1.30 zmęczona nieludzko siadam na podłodze, głowę kładę na tapczanie, trzymam rękę teścia żeby czuć każde poruszenie. Po chwili śpiącą w tej pozycji znajduje mnie mąż i odsyła do łóżka, snu i tak mało, za cztery godziny trzeba zrobić zastrzyk.

Sobota, 22.01.2011

Jest ciężko. Bardzo ciężko. Chory nas słyszy, coś od nas chce, ale nie umiemy zrozumieć, o co mu chodzi. Co jakiś czas się dusi - podajemy tlen, a jego przerażone niewidzące już oczy pokazują ogromny lęk. Czujemy bezradność - okropną bezradność, to najgorsze z uczuć, tu nie pomoże już nikt i nic. Około 14.00 się wycisza - teściowa gotuje i trochę sprząta, ja dyżuruję dalej. O 15.00 idę na spacer, muszę pooddychać świeżym powietrzem. Łażę godzinę, wracam z niepokojem, jak sytuacja. Wieczorem duszności nasilają się jeszcze mocniej, czytam teściowej ulotkę o działaniu ubocznym tramalu (duszności, a tu przecież tu rak płuc!) i powtarzam setny chyba raz to, co wiem od dawna od Basi, że chorym z rozsianym nowotworem to morfina - tylko morfina, co nam zależy, przecież lekarz powiedział, że nic już zaszkodzić nie można... Wreszcie dostaję zgodę, około 22.00 podaję pierwszą dawkę morfiny, oddech się wyrównuje, duszności ustępują, chory wycisza się zupełnie. Ustalamy dyżury, chłopaki patrzą niczym zbite psy, widać że nieprzytomni, wysyłam ich do łóżka. Za chwilę dyktatorskim tonem (no ktoś, do jasnej niemożliwej, musi!) wysyłam do łóżka teściową. Broni się, mówi, że nie zaśnie. Uzbrojona w mocną kawę, latarkę naczółkową, druty i wełnę siadam obok umierającego, za chwilę słyszę miarowe głośne chrapanie teściowej. Po raz pierwszy od miesięcy prześpi ciurkiem a cięgiem trzy i pół godziny.  Noc spokojna, około 3.30 podaję drugą dawkę morfiny. Mam wrażenie, że oddech się spłyca i skraca. Na pewno się rwie - to widzę. Z dyżuru schodzę o piątej, zarzuca mnie na zakrętach.

 Niedziela, 23.01.2011

Budzę się nagle około 9.00. Biegnę do pokoju chorego, trzeba podać lek. Przy ojcu czuwa mąż. Słyszę dziwny, lekki, bardzo płytki oddech. Za chwilę wchodzi teściowa, za moment męża brat. Sprawdzam puls - nie wyczuwam zupełnie, a cztery godziny wcześniej serce biło bardzo mocno. Ręka jest bardzo chłodna. Klękam przy łóżku, sprawdzam puls jeszcze raz, twarz chorego jest na wysokości moich oczu. Pulsu nie czuję, widzę jeszcze jeden oddech, później przerwa. I jeszcze jeden. Następnego już nie będzie...
Jest 9.15.
Trwamy w ciszy i spokoju.
Misterium umierania tak po prostu, tak zwyczajnie dobiegło końca.
Zaczęło się Życie-po-życiu.

P.S. Piszcie blogi - ludzie, piszcie blogi, dzielcie się doświadczeniami, to nie-do-przecenienia.
Gdyby nie Matka od Anioła i Basia - Dr. Lecter (lekarz)  nie wiedziałabym połowy z tego, co wiem. Nie szukałabym, nie umiałabym pomóc. Dziękuję Wam z całego serca!

I dziękuję wszystkim modlącym się. Takiego pokoju serca i zgody na umieranie bliskiej osoby nikt nie wypracuje sobie sam... Dostaliśmy to wszyscy tam obecni. Bardzo, bardzo dziękuję!